Wyłączenie z mocy prawa pracownika z udziału w postępowaniu.

Jeden z najnowszych wyroków sądów administracyjnych – wyrok WSA w Olsztynie z 21.02.2024 r. sygn. akt I SA/Ol 465/23 dotyczy wyłączenia z mocy prawa z udziału w postępowaniu pracownika biorącego udział w wydawaniu decyzji, która została następnie zaskarżona przez stronę.

Stosownie do art. 130 § 1 pkt 6 ustawy Ordynacja podatkowa funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej, pracownik urzędu gminy (miasta), starostwa, urzędu marszałkowskiego, izby administracji skarbowej, Krajowej Informacji Skarbowej, urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz członek samorządowego kolegium odwoławczego podlegają wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawach dotyczących zobowiązań podatkowych oraz innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego, w których brali udział w wydaniu zaskarżonej decyzji.

Zawarte w art. 130 § 1 pkt 6 ustawy Ordynacja podatkowa określenie „brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji” dotyczy nie tylko orzekania w postępowaniu instancyjnym, a zatem w relacji organ pierwszej instancji – organ odwoławczy, ale także w relacji: postępowanie zwykłe – postępowania nadzwyczajne, zmierzające do wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji ostatecznej (wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji), prezentowane jest wielu orzeczeniach sądów administracyjnych obu instancji. Linia orzecznicza w tym zakresie jest już w zasadzie jednolita – wyroki: z 27 października 2015 r., I FSK 1133/14; z 2 lutego 2016 r., II GSK 1569/14; z 31 maja 2016 r., I FSK 1965/14; z 23 sierpnia 2016 r., II FSK 2078/14; z 4 lipca 2017 r., II FSK 506/17, z 8 lutego 2018 r., I FSK 525/16; WSA w Gliwicach z 24 kwietnia 2019 r., I SA/Gl 93/19, wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 25 marca 2021 r., I SA/Go 469/20, wyrok WSA w Łodzi z 27 marca 2019 r., I SA/Łd 621/18, wyrok WSA w Kielcach z 27 kwietnia 2023 r., I SA/Ke 645/22, wyrok NSA z 18 maja 2021 r., III FSK 3501/21. Celem regulacji przewidzianej w art. 130 § 1 pkt 6 ustawy Ordynacja podatkowa było uniknięcie sytuacji, gdy treść rozstrzygnięcia decyzji, wydanej przez osobę, która brała udział w wydaniu zaskarżonej decyzji, mogłaby być zdeterminowana wcześniejszym doświadczeniem tej osoby wynikającym z dotychczasowego udziału w postępowaniu administracyjnym. Omawiany przepis należy interpretować w ten sposób by usunąć wszelkie obawy, że ocena nie będzie obiektywna (por. wyroki NSA: z 27 października 2015 r., I FSK 1133/14; z 23 lutego 2012 r., II GSK 63/11).

W sprawie wskazanej w wyroku WSA w Olsztynie z 21.02.2024 r. sygn. akt I SA/Ol 465/23 ta sama osoba, podpisując obie decyzje z upoważnienia Wójta: o wymiarze podatku od nieruchomości (w trybie zwykłym) i o uchyleniu w całości własnej decyzji oraz ustaleniu nowego wymiaru podatku od nieruchomości (w trybie nadzwyczajnym – wznowieniowym), niewątpliwie wzięła dwukrotnie udział w prawnie wiążącym rozstrzygnięciu tej samej sprawy. Takie postępowanie organu pierwszej instancji polegające na odstąpieniu od wyłączenia od rozpoznawania sprawy pracownika, który temu wyłączeniu podlega z ustawy, narusza art. 130 § 1 pkt 6 ustawy Ordynacja podatkowa i jednocześnie realizuje przesłankę wznowienia postępowania podatkowego przewidzianą w art. 240 § 1 pkt 3 ustawy Ordynacja podatkowa Zgodnie z art. 240 § 1 pkt 3 ustawy Ordynacja podatkowa, jeżeli decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 130-132 tej ustawy, okoliczność ta stanowi przesłankę wznowienia postępowania podatkowego.

W judykaturze przyjmuje się jednolicie, że istotą instytucji wznowienia postępowania jest ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy, która została zakończona decyzją ostateczną, w sytuacji gdy zaistniały określone w Ordynacji podatkowej podstawy wznowienia postępowania. Podkreśla się, że nie można akceptować sytuacji, w której osoba biorąca udział w wydaniu decyzji w trybie zwykłym bierze udział w postępowaniu nadzwyczajnym, którego celem jest ocena prawidłowości tej decyzji. Obawa braku obiektywizmu jest w takiej sytuacji jak najbardziej uzasadniona (por. wyroki NSA z 16 kwietnia 2020 r., II FSK 2486/19 i z 18 maja 2021 r., III FSK 3501/21). Z punktu widzenia normy z art. 130 § 1 pkt 6 ustawy Ordynacja podatkowa nie ma też znaczenia, czy organ podatkowy prowadził postępowanie wznowieniowe na wniosek czy też z urzędu.