Dzisiaj, 27 marca br., Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnie czy obowiązujące w pandemii zawieszenie terminów administracyjnych obejmowało także kwestie zobowiązań podatkowych.

11 października 2022 r. NSA – rozpatrując skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (sygn. I FSK 2545/21)  – przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów NSA zagadnienia  prawne (sygn. akt: I FPS 2/22):  

1.    Czy art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19 w brzmieniu nadanym Ustawą Zmieniającą z dnia 31 marca 2020 r. dotyczy również wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów przewidzianych przepisami prawa podatkowego?
2.    W przypadku pozytywnej odpowiedzi dotyczącej zagadnienia nr 1, czy art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19 powinien być interpretowany w ten sposób, że z uwagi na wynikający z art. 2 Konstytucji ochronny charakter wskazanych w nim terminów, wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenia biegu tych terminów może mieć miejsce jedynie na korzyść podatników?

co zostało wskazane we wpisie „Planowana uchwała 7 sędziów NSA w sprawie zawieszenia biegu terminów prawa podatkowego w związku z ustawą Covid-19”.

Do sprawy dołączył Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawiając 21.03.20223 r. swoje stanowisko ws. terminów podatkowych w pandemii, w którym zawnioskował o uznanie, że wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów podatkowych było możliwe, ale tylko na korzyść podatników.

Rzecznik wniósł o podjęcie przez NSA uchwały: „art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19 w brzmieniu nadanym Ustawą Zmieniającą z dnia 31 marca 2020 r. dotyczy również wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów przewidzianych przepisami prawa podatkowego i powinien być interpretowany w ten sposób, że z uwagi na wynikający z art. 2 Konstytucji ochronny charakter wskazanych w nim terminów, wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenia biegu tych terminów może mieć miejsce jedynie na korzyść podatników.”

W orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiły się różne poglądy na temat interpretacji art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19. Pierwsze stanowisko zakłada, że w ramach pojęcia prawa administracyjnego, do którego odwołano się w art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19, mieszczą się przepisy prawa podatkowego. Zgodnie zaś z drugim stanowiskiem prezentowanym w judykaturze, wykładnia art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19 nie pozwala na przyjęcie, że obejmuje ono także prawo podatkowe, gdyż nie jest ono składową prawa administracyjnego.

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że zasadniczo w kategorii spraw, które dotyczą obliczenia terminu dla podatników do dokonania czynności warunkującej zwolnienie podatkowe (np. w podatku od spadków i darowizn), organy podatkowe przyjmują, że art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19 nie może znaleźć zastosowania do spraw podatkowych i w konsekwencji 6-miesięczny termin na złożenie formularza SD-Z2 nie może ulec wydłużeniu. Pogląd ten sukcesywnie korygowany jest w judykaturze. Sądy administracyjne z reguły prezentują wykładnię korzystną dla podatnika, odwołując się do celu wprowadzenia tej regulacji, jaką była ochrona prawna uczestników obrotu prawnego. Natomiast w sprawach dotyczących przedawnienia zobowiązania podatkowego (gdzie w interesie organu jest wydłużenie tego terminu), na podstawie art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19, organy niekonsekwentnie przyjmują, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego ulega zawieszeniu. Orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie jest podzielone.

Rzecznik zwracał uwagę na ten aspekt w 2021 r., akcentując problem chaosu interpretacyjnego na tle 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19. Rzecznik skierował wówczas pismo do Ministerstwa Finansów z prośbą o zajęcie jednoznacznego stanowiska co do wykładni spornego przepisu. W odpowiedzi resort stwierdził, że przy ustalaniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (art. 70 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa), jak też biegu terminu na złożenie formularza SD-Z2 (art. 4a ust.1 pkt 1 upsid) nie znajdują zastosowania przepisy art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19.

Praktyka jednak pokazała, że art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19 stosowany był przez organy podatkowe w sposób niejednolity, wręcz instrumentalny, tak, aby finalnie osiągnąć cel profiskalny. W sprawach, w których zastosowanie tej regulacji powodowało dla podatnika korzystny skutek w postaci wydłużenia terminu do dokonania czynności warunkującej prawo do zwolnienia podatkowego, prezentowano stanowisko, że jest to niedopuszczalne (twierdzono wówczas, że prawo podatkowe nie należy do prawa administracyjnego). W przypadku, zaś gdy w interesie organu podatkowego pozostawało wydłużenie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, za podstawę prawną uznawano art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19 (uzasadniając, że przepisy prawa podatkowego są częścią prawa administracyjnego).

Zdaniem Rzecznika, stanowisko organów podatkowych, raz oparte na założeniu, że sporny art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19 nie znajduje zastosowania do zawieszenia biegu terminów przepisów prawa podatkowego z uwagi na autonomię prawa podatkowego, a innym razem uznające, że przepis ten odnosi się do regulacji podatkowych, w zależności od stanu faktycznego danej sprawy, jest wyrazem rozstrzygania istniejących wątpliwości przy pomocy wykładni „in dubio pro fisco”, zamiast „in dubio pro tributario”. Wzbudza również istotne wątpliwości z punktu widzenia art. 2 Konstytucji.

Rzecznik stoi na stanowisku, zgodnie z którym wobec wątpliwości co do pojęcia „prawo administracyjne”, użytego w art. 15zzr ust. 1 ustawy COVID-19, należałoby opowiedzieć się za wykładnią korzystną dla podatnika. Obywatel nie może bowiem ponosić konsekwencji braku należytej staranności w stanowieniu prawa, w szczególności w sytuacji gdy mamy do czynienia z bardzo szybkim tworzeniem prawa będącym odpowiedzią na sytuację ekstraordynaryjną, jaką było pojawienie się pandemii COVID-19.

Aktualizacja:

Komunikat

Uchwała 7 sędziów NSA w sprawie wstrzymania, rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych na podstawie przepisów o zapobieganiu i zwalczaniu epidemii Covid-19 (sygn. akt I FPS 2/22)

W dniu 27 marca 2023 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów, po rozpoznaniu zagadnienia prawnego przedstawionego postanowieniem z dnia 11 października 2022 r., sygn. akt I FSK 2545/21 podjął następującą uchwałę.

„Art. 15 zzr ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374, ze zm.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568, ze zm.) nie dotyczy wstrzymania, rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych.” – sygn. akt I FPS 2/22.