Czy można pominąć upomnienie?

Takie oto tytułowe pytanie postawiła jedna z uczestniczek warsztatów online. Czy jest dopuszczalne wystawienie tytułu wykonawczego na zaległość podatkową bez upomnienia?

Odpowiadając na tak postawione pytanie przywołać należy obowiązujące rozporządzenie z dnia 30 października 2014 r. w sprawie określenia należności pieniężnych, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia (t.j. Dz. U. poz. z 2017 r. poz. 131), a dokładnie treść § 2 pkt 2 rozporządzenia.

Zgodnie z tym przepisem egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia
upomnienia w przypadku, gdy dotyczy należności pieniężnych, których obowiązek uiszczenia powstaje z mocy prawa, a wysokość tych należności została określona w ostatecznym orzeczeniu.

Warto w tym miejscu sięgnąć do wyroku NSA z 4 sierpnia 2017 r. sygn. akt II FSK 866/16, w którym to NSA stwierdza, że egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia jeżeli spełnione są trzy warunki.

Po pierwsze, egzekucja musi dotyczyć należności pieniężnych, których obowiązek uiszczenia powstaje z mocy prawa, a po wtóre musi być wydane ostateczne orzeczenie (np. decyzja) dotycząca tych należności. Brak obowiązku uprzedniego doręczenia upomnienia dotyczy tych należności pieniężnych, których wysokość została określona w orzeczeniu o charakterze deklaratoryjnym, czyli na gruncie postępowania podatkowego w decyzji określającej zobowiązanie podatkowe wydawanej na podstawie art. 21 § 1 pkt 1 i § 3 Ordynacji podatkowych, która zastępuje samoobliczenie podatnika.

Trzecim warunkiem jest to, aby w tym ostatecznym orzeczeniu została określona wysokość należności, które będą dochodzone w egzekucji administracyjnej. Brak obowiązku doręczania upomnienia dotyczy wobec tego wyłącznie sytuacji, w których określenie należności pieniężnej w wysokości należnej do zapłaty wynika wprost z orzeczenia określającego zobowiązanie do zapłaty.

Które z naszych podatków i opłat mogą wypełnić te trzy wskazane warunki i kiedy będzie to miało miejsce?

Z uwagi na brzmienia pierwszego warunku pominięcie upomnienia dotyczyć może zobowiązań powstających z mocy prawa, do których zalicza się: podatek od nieruchomości od osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych, w tym spółek nieposiadających osobowości prawnej, podatek rolny i podatek leśny od od osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych, w tym spółek nieposiadających osobowości prawnej, podatek od środków transportowych oraz opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, opłatę skarbową i opłaty lokalne (targową, miejscową, uzdrowiskową, reklamową, od posiadania psów). Kwestia pominięcia upomnienia nie może być rozpatrywana w zakresie podatku od nieruchomości, podatku rolnego i podatku leśnego od osób fizycznych, których obowiązek uiszczenia nie powstaje z mocy prawa, lecz poprzez doręczenie decyzji.

W zakresie wskazanych zobowiązań powstających z mocy prawa pominięcie upomnienia jest możliwe, jeżeli zostanie wydana decyzja określająca wysokość zobowiązania jako wypełnienie drugiego z warunków. Decyzję określającą wysokość zobowiązania wydaje się w przypadku gdy:

1. nie została złożona deklaracja albo wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji albo powstałe zobowiązanie nie zostało wykazane w deklaracji (dotyczy: podatku od nieruchomości oraz podatku rolnego i leśnego od osób prawnych, podatku od środków transportowych oraz opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i opłaty reklamowej),
2. nie została zapłacona opłata mimo takiego obowiązku (dotyczy opłaty skarbowej, opłaty targowej, miejscowej, uzdrowiskowej, od posiadania psów, gdzie nie występuje obowiązek deklarowania zobowiązania).

Trzeci z warunków do pominięcia upomnienia jest możliwy do spełnienia w zakresie wszystkich wskazanych podatków i opłat, za wyjątkiem opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Jak wskazuje NSA w przytoczonym wyroku, gdy kwota należności głównej w tytule wykonawczym jest określona w identycznej wysokości jak w ostatecznej decyzji organu podatkowego wierzyciel podatkowy nie ma obowiązku uprzedniego doręczenia upomnienia przed wszczęciem egzekucji. Decyzja określająca wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie wskazuje wysokości należnej opłaty do zapłaty, lecz określa miesięczną albo roczną wysokość opłaty, która obowiązuje do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym następuje zmiana danych niezbędnych do określenia wysokości tej opłaty.