Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości zabezpieczonej hipoteką po upływie terminu przedawnienia.

Czy nadpłatę należy zaliczyć na poczet zaległości podatkowej zabezpieczonej hipoteką przymusową po upływie terminu przedawnienia zobowiązania? Zagadnienie to stało się przedmiotem wyroku WSA w Łodzi z 10 czerwca 2020 r. sygn. akt I SA/Łd 168/20.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi stwierdził:

Nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych (art. 76 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa). Sformułowanie „nadpłaty podlegają zaliczeniu z urzędu” oznacza, że zaliczenie nadpłaty nie jest uzależnione od uznania organu, ani od dyspozycji podatnika. Podatnik może zadysponować nadpłatą tylko w przypadku zobowiązań przyszłych i tylko w sytuacji, gdy nie posiada zaległości podatkowych.

Zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką (lub zastawem skarbowym) nie ulegają przedawnieniu, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki (lub zastawu) – art. 70 § 8 ustawy Ordynacja podatkowa. Niewątpliwie zaliczenie nadpłaty nie jest egzekucją zobowiązania podatkowego, o której mowa w art. 70 § 8 ustawy Ordynacja podatkowa.

Kwestia charakteru prawnego postanowienia w przedmiocie zaliczenia nadpłaty była niejednokrotnie przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego, które doprowadziły do ugruntowania się w tej mierze jednolitej linii orzeczniczej. Zaliczenie takie dokonuje się z mocy samego prawa i następuje z dniem złożenia deklaracji wykazującej rzeczony zwrot podatku. W powyższym przedmiocie organ podatkowy ma prawny obowiązek wydania postanowienia (art. 76a ustawy Ordynacja podatkowa), które stwierdza (tylko) powstałe – zaistniałe – dokonane ex lege zaliczenie na poczet zaległości podatkowych.

Wydawane w przedmiocie zaliczenia nadpłaty postanowienie, do czego obliguje organ podatkowy art. 76a § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, jest czynnością materialnotechniczną, warunkiem jedynie formalnym zaliczenia nadpłaty, która potwierdza zaistniałe ex lege zaliczenie oraz ma umożliwić podatnikowi jego zweryfikowanie i wykorzystanie w przyszłym rozliczeniu podatkowym (wyrok NSA z 25 marca 2014 r., sygn. akt I FSK 1250/12; wyrok NSA z 28 sierpnia 2018 r., sygn. akt II FSK 2313/16).

Podsumowując, WSA w Łodzi stwierdził, że wydając postanowienie w sprawie zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowej zabezpieczonej hipoteką przymusową po upływie terminu przedawnienia zobowiązania organy podatkowe działały na podstawie przepisów prawa i brak jest podstaw do uznania, że postępowanie było prowadzone w sposób sprzeczny z treścią art. 121 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa.

Wyroku WSA w Łodzi z 10 czerwca 2020 r. sygn. akt I SA/Łd 168/20.